Inzicht in uitgaven

Denkend aan het pensioen – vooral ook nu er stapsgewijs een nieuw stelsel wordt ingevoerd – gaat de aandacht meestal uit naar hoe hoog het inkomen na pensionering zal zijn. Dat uitgaven op dat moment langzaam maar zeker gaan veranderen en hoe het nieuwe inkomen zich verhoudt ten opzichte van die uitgaven, blijft vaak onderbelicht.

Uit dit onderzoek – waarvoor CBS-data zijn geanalyseerd en ruim vijftig gepensioneerden zijn ondervraagd – komt naar voren dat de verschillen in woonlasten hierin een cruciale rol spelen.

Eigenwoningbezit

Het eigenwoningbezit onder 60-plussers is fors toegenomen. In 2010 had 42 procent van de 75- tot 85-jarigen een eigen huis, in 2023 was dat 56 procent. ‘Dat huis is rondom het moment van pensionering vaak bijna of helemaal afbetaald,’ weet onderzoeker Marcel Warnaar van het Nibud.

Hoewel het inkomen bij pensionering vaak lager wordt, is dat voor deze groep een minder grote verandering dan voor huurders. Warnaar: ‘Hun inkomen wordt ook lager, maar de huur niet. Sterker nog: die stijgt meestal jaarlijks.’

Dalende uitgaven

Uitgaven aan bijvoorbeeld kleding, vrije tijd en vervoer dalen naarmate de leeftijd stijgt. ‘Sinds ik met pensioen ben, heb ik elke dag vakantie en veel minder behoefte om op vakantie te gaan,’ zegt één van de ondervraagden. Huishoudens met lagere inkomens geven vrijwel meteen na pensioneren minder uit aan uitstapjes en vakantie.

Voor gepensioneerden met hogere inkomens nemen de vrijetijdsuitgaven juist eerst toe. Ze nemen pas af als zij 75 jaar en ouder worden. Vaak zijn gezondheid en mobiliteit de oorzaak van afnemende uitgaven aan vakanties en uitstapjes. Over kleding zegt een ander: ‘Als je werkt is het fijn om wat meer afwisseling te hebben, nu is mijn spijkerbroek mijn beste vriend.’ Ook bezuinigen gepensioneerden op abonnementen, contributies en schenkingen.

Stijgende uitgaven

De uitgaven aan energie, voeding en zorg nemen vaak toe. Aan de ene kant komt dat doordat er meer van wordt gebruikt, aan de andere kant zijn dit ook de uitgavenposten die sterk aan prijsstijgingen onderhevig zijn. Veel geïnterviewden benadrukken dat zij zuinig(er) zijn gaan leven: ‘Ik heb een redelijk pensioen, maar ik moet de laatste jaren wel goed budgetteren’ en ‘ik heb geen spaargeld meer en moet voor brillen en schoenen stichtingen vragen om hulp’.

Bestedingspatronen

De analyse van de CBS-data laat zien de totale uitgaven in de loop der jaren afnemen. Oudere gepensioneerden (75+) geven in totaal zo’n € 100 tot € 250 per maand minder uit dan jongere gepensioneerden.

Goed rondkomen lukt gepensioneerden onder meer vaak als zij lage woonlasten hebben, gezond zijn, een extra buffer hebben en hun uitgaven goed afstemmen op hun inkomsten. Het wordt moeilijker om rond te komen als 60-plussers onder andere een hoge huur hebben, hoge zelf te betalen ziektekosten en weinig of geen spaargeld achter de hand hebben.

Daarin verschilt de gepensioneerde niet veel van andere leeftijdsgroepen, behalve dat zij niet of nauwelijks mogelijkheden hebben om hun inkomenssituatie te verbeteren.

Voorbereiding

In de voorbereiding op pensionering is het dus van belang om niet alleen te kijken naar het bedrag dat binnenkomt, maar ook naar de bedragen die naar verwachting uitgegeven zullen worden. Dit onderzoek gebruikt gegevens uit 2013, 2015 en 2020. Over de jaren heen zien we een redelijk constante verschuiving in de uitgaven na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

Het Nibud raadt pensioenfondsen, pensioenverzekeraars en financieel adviseurs dan ook aan dit in hun voorlichting mee te nemen. De meerderheid van de door ons geïnterviewde gepensioneerden heeft zich – vaak op basis van online informatie – voorbereid op hun pensionering. Achteraf zeggen ze dat de behoefte aan professionele begeleiding groter was dan zij aanvankelijk dachten.